Za 10 godina u RS privatizovano 711 preduzeća

24.11.2008. / 13:45

BANJALUKA, Od početka procesa privatizacije do novembra 2008.godine u Republici Srpskoj je privatizovano ukupno 711 preduzeće ili 65% od ukupnog broja.

Privatizacioni prihodi iznose 1.717.937.931 KM, od čega je 1.536.035.575 KM ili 89% plaćeno u gotovini, a preostali iznos (11%)  je plaćen kuponima stare devizne štednje.

Od 1.536.035.575 gotovine 98% otpada na privatizaciju strateških preduzeća. Od toga čak 97% prihoda je ostvareno privatizacijom “Telekoma Srpske” i tri preduzeća iz oblasti naftne industrije.

Pored prihoda ostvarenih po osnovu prodajne cijene, prodajom strateških preduzeća u Republici Srpskoj obezbijeđene su investicije u ukupnom iznosu od 255.427.421 KM.

Sredinom 2006. godine usvojen je  novi Zakon o privatizaciji državnog kapitala a godinu dana kasnije formirana je Investiciono-razvojna banka, koja je između ostalog preuzela i ulogu prodavca državnog kapitala.

Investiciono-razvojna banka je privatizovala ukupno 19 preduzeća, od čega 4 strateška preduzeća privatizovana su metodom tendera, dok je državni kapital u 15 preduzeća prodat putem berze. Ostvareni su privatizacioni prihodi u iznosu od 15.454.101 KM.

Ocjena rezultata

Rezultati privatizacije preduzeća u kojima je država, nakon vaučerske privatizacije, prodavala manjinski paket akcija (do 30% od ukupnog kapitala), nisu ispunili očekivanja, naročito kada je u pitanju zapošljavanje, dodatno investiranje i pokretanje proizvodnje.

Kupcima manjinskog paketa akcija država nije mogla nametnuti određene obaveze, naročito u pogledu zapošljavanja i investiranja, obzirom da isti nisu u mogućnost da samostalno donose ključne odluke u preduzećima. S druge strane, pojedini od njih opredjelili su se za kupovinu preduzeća iz špekulativnih razloga. Usljed navedenog izostao je priliv svježeg kapitala neophodan za opstanak i razvoj ovih ovih preduzeća, te u javnosti stvoren negativan odnos prema privatizaciji uopšte. 

Privatizacija strateških preduzeća u Republici Srpskoj dala je znatno bolje rezultate. Ovo prvenstveno zahvaljujući činjenici da je država u ovim preduzećima zadržala status većinskog akcionara, te je bila u mogućnosti da na prodaju ponudi kontrolni paket akcija.

Prodaja putem berze će u narednom periodu biti dominantna metoda privatizacije. Planom za 2008.godinu bilo je predviđeno da se aukcijama na berzi, bez postavljanja dodatnih uslova, proda državni kapital u ukupno 58 preduzeća, od čega je do danas prodato 10 paketa akcija. Akcije dodatnih 20 preduzeća nuđene su u nekoliko navrata bezuspješno na prodaju.  Zbog finansijske krize i pada tržišta kapitala teško je prognozirati buduća kretanja.

Perspektive procesa privatizacije u Republici Srpskoj

Proces privatizacije se nalazi u završnoj fazi, što je vidljivo iz činjenice da je u Akcijskom fondu preostalo 400 preduzeća slijedeće strukture:
 
– 28 strateških preduzeća, ( od kojih 11 neće biti predmet privatizacije a ostala će se privatizovati po posebnom privatizacionim programima koje donosi Vlada, uz saglasnost Narodne skupštine)
– 87 komunalnih preduzeća
– 36 preduzeća koja se bave informisanjem i mnoga su registrovana kao ustanove, a strategija njihove privatizacije nije definisana.
– 118 preduzeća u kojima je pokrenut postupak stečaja ili likvidacije usljed čega ista ne mogu biti predmet privatizacije, izuzev u slučaju sprovođenja postupka stečajne reorganizacije.
 – 131 ostalih preduzeća
Budući pravci djelovanja u procesu privatizacije

– ubrzati prodaju državnog kapitala u preostalim preduzećima za koja postoji iskazan interes investitora i kod kojih ne postoje značajnije prepreke privatizaciji,
– restruktuirati preduzeća koja imaju tržišnu perspektivu a svrhu njihove uspješne privatizacije,
– inicirati pokretanje postupaka likvidacije ili stečaja u onim preduzećima koja ni nakon brojnih pokušaja nije moguće privatizovati zbog loše situacije u kojoj se ista nalaze, kao i preduzeća koja nije moguće uskladiti sa važećom zakonskom regulativom u Republici Srpskoj,
– definisati status preduzeća iz komunalnog sektora i javnih medija,
– iskoristiti ostvarene privatizacione prihode za daljnje jačanje i razvoj preduzeća