Božić: Multilateralne kompenzacije smanjile dugovanja za milijardu maraka
26.11.2021. / 12:26
BANJALUKA – Za šest godina, od kako je preko Banjalučke berze počela multilateralna kompenzacija, iznos neizmirenih obaveza privrede i javnog sektora smanjen je za više od milijardu maraka.
Milan Božić, FOTO: Capital
Prosječno je po kompenzaciji bilo 660 učesnika, a do sada je svoje obaveze i potraživanja kompenzovalo 2.046 subjekata. Ako se uzmu u obzir obaveze i potraživanja koja je bilo moguće “prebiti”, prosječna efikasnost kompenzacija je bila 22,6 odsto.
Direktor Banjalučke berze Milan Božić u razgovoru za portal CAPITAL podsjeća kako je sistem u potpunosti razvijen od strane Berze, pri čemu budžet Republike Srpske nije morao da finansira nabavku te da je svim poslovnim subjektima i institucijama javnog sektora omogućen besplatan pristup sistemu putem digitalnih certifikata.
CAPITAL: U kojoj mjeri su multilaralne kompenzacije doprinijele smanjenju nelikvidnosti?
BOŽIĆ: Rezultati sprovedenih multilateralnih kompenzacija ukazuju na značajne iznose izmirenih obaveza i naplaćenih potraživanja. U prosjeku je to iznosilo oko dva odsto bruto domaćeg proizvoda godišnje. Preduzeća su kroz multilateralne kompenzacije popravljala finansijski položaj, te je tako smanjenja potreba za uzimanjem kredita i plaćanjem kamata. Kompenzacije su doprinijele i da se lakše prevaziđu problemi izazvani virusnom pandemijom. Finansijski položaj preduzeća je unaprijeđen jer su se kroz multilateralne kompenzacije mogle izmirivati i obaveze za poreze i doprinose bez angažovanja gotovine. Značajan broj privrednih subjekata se odlučio i da unaprijed plati poreske obaveze da bi naplatio potraživanja, što je u određenoj mjeri doprinjelo da se ubrza naplata javnih prihoda i protok novca u finansijskom sistemu.
CAPITAL: Kako ocjenjujete interes privrednih subjekata za sprovođenje multilateralnih kompenzacija?
BOŽIĆ: Zakon o multilateralnim kompenzacijama je donesen na osnovu iskazanog interesa privrednika, uz jednoglasnu podršku u Narodnoj skupštini Republike Srpske. Privrednici su prihvatili ovaj sistem jer preko njega rješavaju probleme u naplati potraživanja. Iako su u zakonu predviđene sankcije za učesnike koji ne prijave obaveze, one nikada nisu primjenjene. Stoga se može konstatovati da je učešće preduzeća isključivo motivisano poslovnim interesima. S tim u vezi su i određene primjedbe privatnog sektora koje se odnose na neprijavljanje dospjelih obaveza od strane njihovih dužnika. Koliko je sistem efikasan pokazuje i podatak da se oko 350 preduzeća iz FBiH priključilo na dobrovoljnoj osnovi.
CAPITAL: Da li postoje primjeri sličnih modela rješavanja nelikvidnosti u regiji i EU?
BOŽIĆ: Interes za uspostavljanje klirinških sistema u privredi je u konstatnom porastu. Ispostavilo se da su dosezi monetarnih politika uglavnom ograničeni na finansijske posrednike, koji pokušavaju da tu dodatnu likvidnost usmjere prema privredi. Stoga se u mnogim zemljama istražuju mogućnosti da se organizuju klirinški sistemi gdje bi se prebijale obaveze i potraživanja privrednih subjeka. U Sloveniji postoje čak dva sistema za multilateralne kompenzacije sa približno istim rezultatima. Jedan je organizovao AJPES (bivši SDK), a drugi je organizovan od strane privatnog sektora. U Italiji postoji nekoliko takvih sistema od kojih je najpoznatiji SARDEX. U posljednje vrijeme značajno je poraslo zanimanje iz inostranstva za sistem koji je organizovala Banjalučka berza, zbog niza inovacija koje su kod nas prvi put primjenjene. U regionu je najveći interes iskazan iz Srbije i Hrvatske, te su održane prezentacije za Ministarstvo finansija Srbije i Narodnu banku Hrvatske. Naš sistem je nedavno prezentovan na IFABS (The International Finance and Banking Society) konferenciji (13-15. septembra) koju su organizovali University of Oxford i Bank of England. Prije desetak dana održana je i prezentacija za BIS (Bank for International Settlements) kojoj su prisustvovali eksperti za setlement. Zanimljivo je da je interes za ovu prezentaciju pokazao i profesor sa MIT (Massachusetts Institute of Technology) Department of Economics Robert M. Townsend.
CAPITAL: Da li je u planu unapređenje sistema za multilateralne kompenzacije?
BOŽIĆ: Banjalučka berza je kontinuirano unapređivala sistem sa novim funkcionalnostima. Sa privrednicima je usaglašen koncept elektronskog akceptnog naloga, kao instrumenta tržišta novca, koji je predložen za program ekonomskih reformi. Formirana je i interdisciplinarna radna grupa koja je zadužena za izradu prijedloga izmjene Zakona o multilateralnim kompenzacijama. Uvođenjem ovog instrumenta MLK sistem bi prešao na kontinuirani model rada. Svi učesnici bi mogli na dobrovoljnoj osnovi izdavati elektronske akceptne naloge, koji bi se na dan dospjeća izvršavali tako što bi, na osnovu instrukcija organizatora MLK sistema, banka izdavaoca akceptnog naloga prenosila novac na račun povjerioca. Do dana dospjeća akceptni nalog bi se mogao prenositi na nove povjerioce radi izmirenja obaveza prema dobavljačima ili koristiti za finansiranje kroz faktoring poslove. Smatramo da bi ovaj instrument unio značajnu likvidnost u finansijski sistem Republike Srpske, gdje privreda osim kratkoročnih kredita, praktično ne može računati na druge instrumente kratkoročnog finansiranja.
CAPITAL: Dosta privrednika je predlagalo kako bi u sistem kompenzacija trebalo uvesti i plaćanje PDV-a. Da li je to izvodljivo?
BOŽIĆ: S obzirom da MLK sistem funkcioniše na modelu povezanih platnih transakcija, ulazak UIO u sistem bi u suštinu značio samo otvaranje još jednog žiro-računa preko koga se može izmirivati PDV, odnosno tehničko pitanje, pri čemu bi se ostvarili značajni benefiti i za javne prihode. Potraživanja preduzeća mogla bi se koristiti za izmirivanje obaveze za PDV, čime bi se značajno popravila likvidnost u uslovima kada se PDV plaća na fakturisanu prodaju.
CAPITAL: Dejan Tovilović
Tagovi: milan bozicmultilateralna kompenzacija
Povezane vijesti
Komentari
Molimo Vas da pročitate sledeća pravila pre komentarisanja:
Komentari koji sadrže uvrede, nepristojan govor, prijetnje, rasističke ili šovinističke poruke neće biti objavljeni. Nije dozvoljeno lažno predstavljanje, ostavljanje lažnih podataka u poljima za slanje komentara. Molimo Vas da se u pisanju komentara pridržavate pravopisnih pravila. Komentare pisane isključivo velikim slovima nećemo objavljivati. Zadržavamo pravo izbora i skraćivanja komentara koji će biti objavljeni. Mišljenja sadržana u komentarima ne predstavljaju stavove poslovnog portala CAPITAL.ba. Komentare koji se odnose na uređivačku politiku možete poslati na adresu [email protected]
Multilateralna kompenzacija je u stvari kad ne mozete da naplatite svoja potrazivanja od od neke drzavne institucije i trazite da taj račun kompenzujete umjesto da uplatite poreske obaveze.
Da su te ustanove uplatile svoja dugovanja prema tim privatnim firmama u roku onda ona ne bi ni postojala. ovako je privatnik sretan sto je napokon izvukao svoj novac a drzava sretna jer je u zamjenu za iznos duga dobila unaprijed placene npr doprinose koje bi inace dobijala mjesecno.
sve u svemu umjesto navedeni naslov bi mogao da bude i
“naplacena nenaplativa potrazivanja privatnika od drzave u iznosu od milijardu maraka”