-
Kinezi žele da grade TE „Gacko 2“ i HE „Buk Bijela“
GACKO – Kineske kompanije nemaju konkurenciju na velikim državnim gradilištima u Republici Srpskoj. Trenutno su angažovane na energetskim i infrastrukturnim projektima vrijednim više od 1,6 milijardi maraka, ali to je samo početak jer su njihovi planovi mnogo veći.
Prema saznanjima CAPITAL-a Kinezi su ponovo zainteresovani za gradnju termoelektrane „Gacko 2“, projekta koji je najavljen prije više od deset godina, a koji je u međuvremenu pao u zaborav.
Međutim, ova priča ponovo se aktuelizuje, a u prilog tome govori i podatak da je „Elektroprivreda RS“ nedavno osnovala preduzeće “Termoelektrana Gacko, razvoj i investicija”.
Ovo preduzeće treba da pripremi projektnu dokumentaciju i osigura ekološku dozvolu za gradnju Termoelektrane „Gacko 2“.
Vršilac dužnosti direktora ovog preduzeća Igor Milojević za CAPITAL kaže da je zadatak ovog preduzeća da obezbijedi projektnu dokumentaciju kako bi se moglo ići ka ekološkoj dozvoli.
Kaže da se građani Gacka žale na loš kvalitet vazduha i da je potrebno naći neko rješenje.
„Rješenje je da ljudi žive u zdravijoj okolini, a s druge strane da zadrže radna mjesta. Novoosnovano preduzeće na čijem sam čelu treba da uradi kompletnu projektnu dokumentaciju. Mi nećemo graditi, ali se nadamo da će se pojaviti zainteresovane strane i za taj posao“, rekao je Milojević.
Kaže da su već razgovarali sa ljudima koji su spremni za izgradnju novog bloka koji bi bio snage 350 megavata.
„Riječ je o kinesko-češkoj korporaciji koja bi izvodila radove i oni garantuju da ih mogu završiti za četiri godine. Ako uspijemo dobiti ekološku dozvolu to bi bilo veliko zeleno svjetlo da se ide dalje sa realizacijom“, istakao je Milojević.
Ipak, u Centru za životnu sredinu Banjaluka navode da ovaj projekat nema smisla, pogotovo ako imamo u vidu obaveze koje je BiH preuzela na sebe, a koje se odnose na gašenje termoelektrana.
„“Gacko 2“ je projekat koji nam na svakih godinu dana donese nekog novog fantomskog investitora, čije se ime pojavi u javnosti, da bi nakon dvije sedmice svi zaboravili na njega. Da taj projekat ima bilo kakvog smisla, odavno bi bio završen. Međutim, on nije ni započet niti ga ima smisla započinjati, jer i postojeće postrojenje posluje negativno. Uz to, nedavno je objavljen nacrt Nacionalnog energetskog klimatskog plana (NECP), u kojem jasno stoji da će se pojedini blokovi raznih termoelektrana u BiH polako gasiti, što je prirodno. NECP najavljuje hiljade megavata instalisanih kapaciteta iz OIE i to je pravac u kojem treba da se krećemo“, kaže Dragan Ostić iz Centra za životnu sredinu.
Podsjećamo, još 2017. godine Vlada Republike Srpske je takođe sa kineskim kompanijama „China Africa Investment and Development Co. „i „China Machinery Engineering Corporation“ potpisala Sporazum o saradnji na realizaciji ovog projekta.
Tadašnji plan je bio da se gradi objekat vrijedan milijardu maraka instalisane snage oko 300 megavata.
Pored ove priče, nezavršena je ostala i ona oko gradnje autoputa Banjaluka – Mliništa.
Autoputevi RS su 2014. godine sa kineskom državnom kompanijom ”Sinohydro Corporation Limited” potpisali preliminarni sporazum o izgradnji.
Potpisan je i komercijalni ugovor, a sve je trebala finansirati kineska „Exim banka“. Međutim, osim studije izvodljivosti, malo šta je još urađeno kako bi se krenulo u realizaciju.
Posebno zainteresovani za elektro-sektor RS
Generalno, Firme iz Kine trenutno grade hidroelektrane „Dabar“ i „Bistrica“, autoputeve Banjaluka – Prijedor i Brčko – Bijeljina, kao i bolnicu u Doboju.
Ovi projekti vrijedni su preko milijardu maraka, a u pripremi su i novi za koje će, s obzirom na dugogodišnje veze i saradnju, bez sumnje favorit biti kineski izvođači.
Nakon što je više puta odgađana, krajem juna ove godine počela je izgradnja hidroelektrane „Dabar“ snage 160 megavata.
Riječ je o projektu vrijednom 222,4 miliona evra koji je ugovoren sa kineskom kompanijom “Gezuba grupa“.
Gradnju HE kreditira Izvozno-uvozna banka Kine, na osnovu garancija Republike Srpske.
Generalni direktor „Elektroprivrede RS“ Luka Petrović rekao je ranije da je rok za završetak radova 46 mjeseci.
HE „Dabar“ pripada projektovanom hidroenergetskom sistemu HET-a i najvažnija je hidroelektrana u sistemu “Gornji horizonti”. Završetkom HE “Dabar” i HE “Bileća” iz sistema “Gornji horizonti”, planirano je da se duplo uveća postojeći bilans HET-a.
Pored HE „Dabar“, kineske kompanije grade i hidroelektranu „Bistrica“ u Foči.
Kamen temeljac za početak građevinskih radova na izgradnji hidroelektrana na rijeci Bistrica postavljen je 27. decembra 2021. godine, uz prisustvo premijera RS Radovana Viškovića i ministra energetike i rudarstva RS Petra Đokića, i to bez potrebnih građevinskih i ekoloških dozvola, kao i bez novca za gradnju.
Izgradnja energetskog sistema hidroelektrane Bistrica, koji će se sastojati od tri elektrane ukupno će koštati 102 miliona evra, a novac za izgradnju treba da obezbijedi investitor, preduzeće Hidroelektrane Bistrica, koje su u većinskom vlasništvu Hidroelektrane na Drini, odnosno Elektroprivrede Republike Srpske (RS).
HE na Drini kao investitor imale su dosta problema da obezbijede novac za taj projekat, a to pitanje i dalje je jedan od velikih problema što se može vidjeti i na Skupštinama akcionara ovog preduzeća.
Naime, na posljednjoj Skupštini akcionara HE na Drini koja je održana krajem jula, pojedini akcionari su imali zamjerke na velika izdvajanja ovog preduzeća za dokapitalizaciju HE „Bistrica“ navodeći da se time finansijski iscrpljuju HE na „Drini“.
Prodor kineskih firmi u energetski sektor Srpske ovdje se ne zaustavlja.
Naime, prema informacijama CAPITAL-a oni su zainteresovani i za izgradnju HE „Buk Bijela“.
„Buk Bijelu“, projekat vrijedan 250 miliona evra bi prema našim informacijama trebalo da gradi jedna od tri kompanije iz Kine.
U pitanju je zajednički poduhvat „Elektroprivrede Republike Srpske“ i „Elektroprivrede Srbije“ i dio je projekta hidroenergetski sistem Gornja Drina koji osim ove predviđa gradnju još dvije hidroelektrane.
Kompletan projekat će biti finansiran u omjeru 51 odsto “Elektroprivreda Srbije”, 49 odsto “Elektroprivreda Republike Srpske”, koliki je i udio suvlasništva u zajedničkoj firmi „HES Gornja Drina”.
Međutim, zbog brojnih sporova na nivou BiH, cijela priča za sada stoji.
Kinezi grade dva auto-puta
Pored energetskog sektora, kineske firme su dobile i unosne poslove u sektoru saobraćaja gdje trenutno grade dva autoputa i to Banjaluka – Prijedor i Brčko – Bijeljina.
Gradnja autoputa na principu koncesije od Banjaluke do Prijedora počela je u septembru prošle godine, a procijenjeno je da će ovaj projekat koštati 297 miliona evra. Autoput Prijedor – Banjaluka biće dug 40,7 kilometara sa pristupnim petljama u Prijedoru, Omarskoj i Kuljanima kod Banjaluke.
Rok za izgradnju je pet godina. Ugovor sa kineskom kompanijom “Shandong Hi-Speed International (SDHS)” potpisan je još 2018. godine, a ta kompanija obezbijedila je novac za gradnju, a koji će vraćati kroz putarinu, koju će naplaćivati punih 30 godina.
Iz kompanije “Shandong Hi-Speed International (SDHS)” još ranije su naveli da će brzina gradnje autoputa zavisiti od eksproprijacije zemljišta.
Ovaj autoput godinama je u fokusu javnosti zbog ugovora koji Ministarstvo saobraćaja i veza RS uporno krije i odbija da javno objavi uprkos sudskim presudama kojima je na to obavezano.
Početkom ove godine grupa kineskih kompanija na čelu sa China Overseas Engineering Group Co izabrana je kao najpovoljnija ne tenderu za finansiranje, projektovanje i izgradnju dionice autoputa Brčko – Bijeljina. Projekat je vrijedan 345 miliona KM.
Takođe, od 2019. godine kineska firma „China Sinopharm International Corporation“ gradi bolnicu u Doboju.
Njena početna vrijednost bila je 103,5 miliona maraka ali kako se pojavljuju radovi koji nisu predviđeni osnovnim ugovorom i vrijednost ovog projekta se povećava, pa su procjene da će građane Republike Srpske ova zdravstvena ustanova koštati preko 120 miliona maraka.
Prvi rok za završetak istekao je prošle godine, drugi je bio krajem septembra ove godine, ali ni on neće biti ispoštovan.
Obostrane simpatije
Po svemu viđenom, kompanije iz Kine u narednim godinama neće mijenjati svoj kurs i dizati sidro iz Republike Srpske.
Koliko im je Srpska interesantna najbolje govori da se evropsko predstavništvo “Kineske željezničke inženjerske korporacije” (China Railway Engineering Corporation) planira da se iz Varšave preseli u Banjaluku.
Predstavnici ove kompanije su ranije rekli da Srpska ima velike potencijale u kojima su vidjeli svoju poslovnu priliku.
Sa druge strane ni vlast u Republici Srpskoj ne krije simpatije prema ovoj zemlji.
Kako smo nedavno otkrili, Vlada Republike Srpske donijela je odluku o osnivanju predstavništva u najmnogoljudnijoj zemlji na svijetu, a ministar za evropske integracije i međunarodnu saradnju Zlatan Klokić je kazao da za to postoji društveno ekonomska opravdanost.
Predsjednik Vlade Radovan Višković nedavno je boravio u posjeti Kini tokom koje je kazao da su u fazi pregovaraja i realizacije projekati vrijedni dvije milijarde maraka sa njenim kompanijama.
Takođe, ono što Kinezima odgovara je to što im kontrolni organi ne smetaju previše.
U pet godina republički inspektori kontrolisali su samo jednu kinesku firmu u Srpskoj, a da čudo bude veće u kontroli su bili inspektori rada i zaštite na radu koji su kao jedini nedostatak ustanovili nepostojanje Akta o procjeni rizika za radna mjesta.
Osim saobraćaja i energetike, kineski biznismeni su pokazali interes i za drvopreradu.
Najmanje tri pilane na području Brčkog i Pelagićeva zakupili su državljani Kine i u njima režu građu i pakuju je u kontejnere da bi je dalje izvozili, odnosno slali u matičnu državu.
Kako bi izbjegli zabranu izvoza trupaca koja je u BiH na snazi od juna prošle godine oni u njima vrše minimalnu obradu potrebnu da se dobije uredna dokumentacija.
Kineske kompanije u Srpskoj nisu samo radile za Vladu i njena preduzeća. Najvećem trgovcu struje u regionu, Vuku Hamoviću su kreditirali, a zatim i napravili termoelektranu u Stanarima.
Elektranu je gradila komanija „Dongfang Electric International Corporation“ (DEC) koja će graditi i njegovu solarnu elektranu u Bileći vrijednu 43,5 miliona evra.
CAPITAL: Dejan Tovilović