BiH umjereno zadužena

22.10.2007. / 7:30

SARAJEVO, BANJALUKA – Ino-dug BiH iznosio je na kraju prošle godine 3,9 milijardi KM, što nas svrstava među umjereno zadužene države, ali bi mali poremećaji u stvaranju bruto društvenog proizvoda, upozoravaju analitičari, mogli dovesti do dužničke krize.
U Ministarstvu finansija i trezora BiH kažu da vanjski dug BiH čini 23 odsto bruto domaćeg proizvoda.
“Odnos servisiranja vanjskog duga prema izvozu sa oko 1,5 odsto ukazuje na prilično stabilno stanje u kapacitetu otplate duga. Stari dug iznosi oko 1,8 milijardi KM, a novi, nastao nakon 14. decembra 2005. godine, oko 2,1 milijardu KM”, dodaju u ovom ministarstvu.
Kazali su da je najveća zaduženost prema Svjetskoj banci (54 odsto), te Pariskom klubu (23 odsto) i Londonskom klubu (šest odsto).
“Vanjski dug se servisira uredno i u skladu sa preuzetim obavezama po osnovu međunarodnih ugovora. Vanjska zaduženost BiH ne daje zabrinjavajuću sliku po pitanju održivosti duga”, tvrde u Ministarstvu.
Naglasili su da, kada je riječ o unutrašnjem dugu, još nema tačnih podataka o visini duga po osnovu stare devizne štednje, te da će iznos potraživanja biti utvrđen okončanjem postupka verifikacije.
Duljko Hasić, sekretar Vijeća eksperata za ekonomski razvoj Vanjskotrgovinske komore BiH, tvrdi da je unutrašnji dug BiH procijenjen na oko 10 milijardi KM.
Ekonomista Duljko Hasić ističe da je BiH ubjedljivo najmanje zadužena u regionu, dodavši da Hrvatska, na primjer, ima 40 milijardi dolara vanjskog duga po osnovu autoputa.
“Ima još prostora da se BiH zaduži pametnom politikom i to za putnu i gasnu infrastrukturu, koridor 5c, projekte namijenjene izvozu, certificiranje, podizanje konkurentske sposobnosti firmi”, smatra Hasić.
Procjenjeni ukupni javni dug RS iznosi oko tri milijarde KM (3,0375 milijardi) od čega se 50,8 odsto odnosi na unutrašnji (1,5425 miliona), a ostatak od 1,495 milijardi KM na spoljni dug, podaci su Ministarstva finansija RS.
Najveći dio unutrašnjeg duga odnosi se na utvrđene obaveze po osnovu stare devizne štednje u iznosu od 774,9 miliona KM, koje su propisane posebnim zakonom koji podrazumijeva i verifikaciju. Tek nakon tog procesa, ističu u resornom ministarstvu, znaće se i tačni podaci u dugu za staru deviznu štednju. Ostali dio unutrašnjeg duga, takođe, je regulisan posebnim zakonom, a obuhvata ratnu štetu u iznosu od 600 miliona KM i opšte obaveze RS u iznosu od 167,6 miliona KM.
Spoljni dug RS dijeli se na stari dug nastao do 2. aprila 1992. godine u iznosu od 879,9 miliona KM, te novi dug u vrijednosti od 615,1 milion KM. Najviše se duguje Svjetskoj banci, odnosno njenim članicama Međunarodnoj asocijaciji za razvoj (IDA) 406,3 miliona KM i Međunarodnoj banci za obnovu i razvoj (IBRD) 326,4 miliona KM, te Pariskom i Londonskom klubu, koji potražuju 307, odnosno 237,6 miliona KM.
Ekonomski analitičari ocjenjuju da RS nije suviše spoljno zadužena u odnosu na njen bruto društveni proizvod (BDP), pogotovo kada se poredi sa zemljama okruženja, kao što su Hrvatska i Srbija.
“Što se tiče spoljnog duga RS, ipak, ne može biti potpuno spokojna zbog ne baš stabilne ekonomske i političke situacije, koja uvijek može zaprijetiti da odnos duga prema BDP-u krene u negativnom smjeru”, ističe Rajko Tomaš, profesor na banjalučkom Ekonomskom fakultetu.
On smatra da se RS poslije rata racionalno zaduživala u inostranstvu uzimajući vrlo povoljne kredite pomoću kojih se u velikoj mjeri izgradila u ratu razrušena infrastruktura, poput elektromreže, puteva i mostova.
Unutrašnji dug RS, prema ocjeni Tomaša, nije problematičan u relativnom poređenju sa BDP-om, ali jeste zbog činjenice da je veći od jednogodišnjeg entitetskog budžeta iz koga se treba pokrivati, te što se odnosi prema vlastitim građanima kojima je nanesena nepravda.
Ako bi se javnom dugu RS dodala i dugovanja građana prema bankama onda je, ocjenjuju ekonomisti, stanje u RS u tom segmentu kritično.
“Ukupna zaduženja su podnošljiva, ali se bliže liniji kada mali poremećaji u stvaranju društvenog proizvoda mogu dovesti do dužničke krize”, upozorava Tomaš.
Prema informaciji Vlade FBiH upućene parlamentu, vanjski dug ovog entiteta je oko 2,5 milijardi KM i odnosi se na kredite. Na stari dug, nastao do 2. aprila 1992. godine, otpada 1,1 milijarda KM.
Unutrašnji dug FBiH procijenjen je na dvije milijarde KM, a odnosi se na neisplaćene plate i dodatke Ministarstva odbrane FBiH i Vojske FBiH, oko 31,3 miliona KM, te neisplaćene naknade dobavljačima, čiji iznos treba utvrditi komisija, na staru deviznu štednju gdje su obaveze FBiH procijenjene na 1,1 milijardu KM i tražbine pravnih i fizičkih lica nastale u ratu, za koje je podneseno zahtjeva u iznosu od 282,6 miliona KM, ali je 82,6 miliona KM sporno za verifikaciju.
Entiteti vraćaju dug preduzeća
Vjekoslav Bevanda, ministar finansija FBiH, rekao je da dug vraćaju krajnji korisnici uplatom na račun javnih prihoda budžeta, ali “ima slučajeva gdje se FBiH zadužila za potrebe nižeg nivoa vlasti koje ne vraćaju kredit, a država sa računa FBiH skida te obaveze”. Dodaje da je takav slučaj sa “Toplanama” Sarajevo, te da je problem što ne postoji ugovor koji bi potvrdio tu njihovu obavezu.
U informaciji Vlade FBiH navodi se da ove obaveze, između ostalih, ne izmiruju ni “Željeznice FBiH”, čiji dug iznosi 10,7 miliona KM, te RMU “Kreka”, čiji je vanjski dug 265.000 KM. Nezavisne novine