Koliko nas koštaju političke stranke?

SARAJEVO, BANJALUKA, Prema zvaničnim podacima Centralne izborne komisije BiH, za finansiranje političkih partije je iz budžeta svih nivoa vlasti tokom 2010. godine izdvojeno 22.249.042,19 KM. Prema podacima koje je prikupio Transparency International Bosne i Hercegovine, taj iznos je veći za oko tri miliona KM, ali pretpostavlja se da je ta razlika i veća, jer u istraživanju nisu bili dostupni podaci za sve opštine u RS i Federaciji BiH. (Pregled budzetskih izdvajanja za politicke partije u BiH)

Ono što je posebno zabrinjavajuće, imajući u vidu iznose kojima stranke raspolažu tokom godine, je činjenica da revizija finansiranja političkih stranaka ne uključuje kontrolu rashoda, čime jednostavno nema uvida u to na koji način stranke troše novac iz budžeta.

S druge strane, uredi za reviziju u BiH do sada nisu obraćali dovoljno pažnje opravdanosti ovolikih izdvajanja za stranke, što posebno dobija na značaju u FBiH gdje još uvijek ne postoji usvojen zakon o finansiranju stranaka, već su dozvoljeni limiti za grantove strankama propisani na nivou svakog kantona i opštine. Upravo zbog toga je teško i pratiti da li se ovi limiti poštuju, te uopšte kolika su tačna izdvajanja za stranke. Zbog toga se prethodnih godina dešavalo da se na nivou gradova strankama uplati više nego dva puta veći iznos od ukupno planiranog (u 2009. godini sa nivoa opština strankama je uplaćeni 231,81% planiranih sredstava).
Takođe, imajući u vidu uporedne podatke koji govore o izdvajanjima za javne kuhinje i humanitarne organizacije, neophodno je preispitati ponovo opravdanost ovolikih izdvajanja za stranke i planirati budžete, kao i propise o izdvajanjima za različite subjekte, prije svega socijalnim potrebama građana.

Dok podanici gladuju…

Za potrebe ove analize, kako bi postojao parametar za poređenje i kako bi podaci bili razumljiviji, dati su podaci iz budžeta u davanjima za humanitarne organizacije (posebno Crveni krst, Crveni križ, Crveni polumjesec, Caritas, Merhamet) i izdvajanja ili pomoć za javne kuhinje. Naime, zadnji izvještaj Komisije „Pravda i mir“ pokazao je da u Bosni i Hercegovini u siromaštvu živi oko 60 posto penzionera u BiH, dok njih 215.000 prima manje od 300 KM. Svaki peti građanin BiH živi od tri konvertibilne marke dnevno. U ekstremnom siromaštvu živi oko 60 posto penzionera u BiH, dok njih 215.000 prima mesečno manje od 300 KM. S jednim obrokom dnevno iz narodne kuhinje preživljava 20.000 građana, a čak 700.000 živi ispod opšte granice siromaštva u koje se ubrajaju svi sa manje od 240 KM primanja mesečno, podaci su izveštaja Komisije „Pravda i mir“ Biskupske konferencije BiH o ljudskim pravima u našoj zemlji za 2010. Godinu, po kojem bh. građani žive najteže u regiji. Dok prosečan Slovenac mjsečno zaradi 1.900, a na 20 osnovnih namirnica potroši 58 KM, a Hrvat zaradi 1.300 i na namirnice potroši 53 KM, „običan“ državljanin naše zemlje mjesečno zaradi 782, a na osnovne namirnice potroši 40 KM.
Iako se broj korisnika javnih kuhinja u BiH iz dana u dan povećava, a oko 20 posto stanovništva u BiH nije u mogućnosti da svakodevno obezbedi jedan obrok, ni jedna institucija na državnom nivou nema podatke o broju korisnika, broju kuhinja, mestima u kojima one rade, te načinima njihovog finansiranja.
Najviše korisnika javnih kuhinja okupljaju Crveni križ, Merhamet, Karitas, Kruh Svetog Ante. Međutim, sve kuhinje se nalaze u većim opštinama, dok gotovo ni jedna manja opština nema javnu kuhinju. Tako veliki broj ljudi u potrebi ostaje bez i jednog obroka.

Hiljade u javnim kuhinjama
Jedan od kriterija u RS je da su mesečna primanja osobe manja od 41 KM, a u FBiH od 70 KM, tako da se u javnim kuhinjama Crvenog križa u oba entiteta hrani ukupno 2.849 ljudi. Samo iz Centralne kuhinje Crvenog križa Kantona Sarajevo, po podacima iz marta 2010, svaki dan na 18 punktova odlazi 1.939 obroka od kojih 1.743 finansira kantonalni centar za socijalni rad. U Sarajevu u pet javnih kuhinja broj korisnika je premašio 4.000. Čak četiri posto korisnika “Karitasovih” kuhinja u Sarajevu su fakultetski obrazovani ljudi. Usluge Merhametovih kuhinja u BiH koristi skoro 8.000 ljudi. Na spisku je u martu 2010. godine bilo 7.720 ljudi , a ostatak su oni koji ne ispunjavaju uslove centara za socijalni rad.
Po podacima iz oktobra 2010. godine, samo u Banjoj Luci je bilo 623 korisnika javne kuhinje, dok je javna kuhinja „Merhameta“ imala 163 korisnika (29 dece), a „Karitas“ 60 korisnika.
Zbog toga je u tabelama predstavljen podatak o izdvajanju za navedene humanitarne organizacije, a u tabeli za Federaciju BiH i rubrika o pomoći javnim kuhinjama koje su, kao stavka, navedene, dok u budžetima u RS tako navedenih stavki nema, osim podatka za Banja Luku u odluci Skupštine grada (u 2010. Preko GO Crveni krst 330.000 KM za javne kuhinje i „Merhamet“ 40.000,00, dok je za 2011. predviđeno 403.000 KM za sufinansiranje rada narodnih kuhinja). Na primer, javne kuhinje u Gradiški zatvorene su pre deset godina, a GO Crveni krst nema donatore za te namene.

Ne postoji ni u Prijedoru, a u Bijeljini je otvorena 2007. godine. Crveni krst ima javne kuhinje i u Mostaru, Bijeljini, Vlasenici i Bileći. U Bileći se aktivnost javne kuhinje sastoji u podeli hleba i mleka za 75 porodica, a u Vlasenici se svakodnevno, i to uz dva obroka dnevno, pomaže 50 korisnika.

Strankama zagarantovano, javnim kuhinjama ako bude
Kad se uporede izdvajanja za političke stranke, mimo redovnih naknada poslanika, odbornika/vjećnika i delegata, sa izdvajanjima za javne kuhinje u u pogrošanom socio-ekonomskom stanju, slika je potpunija. Ovako, za malobrojne javne kuhinje organizuju se humanitarne akcije i apeluje na privatne preduzetnike, dok su izdvajanja za političke partije zagarantovana budžetima/proračunima, odnosno sredstvima poreskih obveznika i građana. Opština Zvornik je pod stavkom unapređenje rada odborničkih grupa (političkih partija) u 2010. izdvojila 150.300, 00 KM, dok je marta 2010. ocijenjeno da je glavni problem što nema javne kuhinje to što bi projekat bio neefikasan i skup, te da bi drugačija rješenja bila jeftinija i funkcionalnija za korisnike.